کاهش ۱۲ درصدی حمل بار ریلی نسبت به دو سال گذشته

بررسی آمارهای ارائه‌شده از سوی شرکت راه آهن ج.ا.ا نشان می‌دهد طی دو سال اخیر گرچه جابه‌جایی مسافر افزایش یافته اما حمل بار توسط سیستم ریلی کاهش ۱۲ درصدی نسبت به سال ۱۳۹۹ دارد.

روزنامه فرهیختگان در گزارشی از افت عملکرد حمل بار ریلی خبر داد این در حالی است که چندی پیش سبحان نظری، دبیر انجمن شرکت های حمل و نقل ریلی در توئیتی نوشت: سقوط عملکرد حمل بار راه‌ آهن در ۲ سال اخیر، منجر به کاهش دست کم یک میلیون تنی تولید سالانه فولاد شده است.

در واقع عدم النفع ناشی از نارسایی راه آهن برای اقتصاد کشور، فقط در بخش فولاد، سالانه بیش از نیم میلیارد دلار بوده است. او تاکید کرد که دولت باید برنامه جدی و مناسبی برای رشد بخش ریلی بریزد.

در این گزارش آمده است، بررسی آمار های ارائه‌شده از سوی شرکت راه آهن ج.ا.ا نشان می دهد طی دو سال اخیر گرچه جا به جایی مسافر افزایش یافته، اما حمل بار توسط سیستم ریلی کاهش ۱۲ درصدی نسبت به سال ۱۳۹۹ دارد.

کارشناسان معتقدند علاوه بر مدیریت فعلی این حوزه، نداشتن نقشه راه برای توسعه سیستم ریلی و تلنبار شدن هزینه‌ های نگهداشت از سال‌ های قبل، عامل ایجاد مشکلات فعلی است. نگاهی به لایحه برنامه هفتم توسعه نیز نشان می دهد دولت قصد دارد شرکت راه آهن را از بنگاه‌داری و تصدی‌گری، به سمت تنظیم‌گری و مدیریت این حوزه ببرد؛ موضوعی که به اعتقاد کارشناسان اگر با دقت انجام شود، یک تغییر ریل مثبت می تواند رخ دهد.

افزایش آمار مسافری

آمار های شرکت راه آهن ج. ا. ا نشان می دهد در ۲ماهه نخست امسال سیستم حمل و نقل ریلی گرچه در حوزه بار موفق به افزایش جا به جایی بار نشده اما در حوزه مسافری با افزایش جزئی در جا به جایی‌ها روبه‌رو شده است.

طبق این آمارها، در ۲ماهه نخست سال جاری ۵٫۳ میلیون نفر مسافر در سیستم حمل و نقل ریلی کشور جابه‌جا شده که رشد ۲۰٫۴ درصدی نسبت به دوماهه سال ۱۴۰۱ داشته است. اما بررسی جا به جایی سالانه مسافر در سیستم حمل و نقل ریلی کشور نشان می دهد در سال ۱۳۹۰ مسافران جابه‌جا شده توسط این سیستم ۲۸٫۶ میلیون نفر بوده که این تعداد تا سال ۱۳۹۸ با نوساناتی، بار دیگر به ۲۸٫۶ میلیون نفر برگشته است. با شیوع کرونا و ایجاد محدودیت‌ های بهداشتی، طی سال‌ های ۱۳۹۹ و ۱۴۰۰ مسافران قطار به ۱۱ و ۲۰٫۷ میلیون نفر کاهش یافته اما در سال ۱۴۰۱ این تعداد به ۲۹٫۷ میلیون تن رسیده که رشد ۳٫۸ درصدی نسبت به سال ۱۳۹۸ و ۱۳۹۰ دارد.

درمجموع اگر افزایش جا به جایی مسافر توسط حمل‌ و نقل ریلی همچون دوماهه نخست باشد شاید این سیستم حمل و نقلی بتواند در جا به جایی مسافر رقم جدیدی را به ثبت برساند اما آن‌طور که آمارها نشان می دهد، طی سال‌ های ۱۳۹۰ تا ۱۴۰۱ اتفاق چندانی در حوزه ریلی رخ نداده است.

عقب‌ماندگی عجیب حمل و نقل ریلی از برنامه ششم

یکی از مهم‌ترین بخش‌ های برنامه هفتم، ماده ۱۰۸ است. در این ماده آمده است: «شرکت راه آهن جمهوری اسلامی ایران به‌عنوان متولی اداره ترافیک و زیرساخت شبکه ریلی کشور موظف است تا پایان سال دوم، برنامه کلیه واگن‌ها و لکوموتیو‌‌ های تحت اختیار خود را به بخش غیردولتی واگذار کند. این شرکت همچنین مکلف است قطار‌‌ های باری را به‌صورت برنامه‌‌‌ای مبدا مقصد سیر دهد و مجوز تشکیل و سیر «قطار کامل» را به بخش غیردولتی اعطا کند به‌نحوی که تا پایان سال چهارم برنامه سیر تمامی قطار‌‌ های باری کشور به‌صورت منظم و برنامه‌‌‌ای انجام شود.»

گرچه در بخش‌ های دیگری نیز عنوان حمل و نقل ریلی آمده اما مهم‌ترین بخش برنامه هفتم درخصوص حمل و نقل ریلی مربوط به ماده ۱۰۸ است

اما در برنامه ششم توسعه نیز به موضوع حمل و نقل ریلی به‌طور گسترده‌تری پرداخته شده بود. در برنامه ششم معافیت‌ های مالیاتی قابل‌توجهی برای توسعه حمل و نقل ریلی توسط بخش خصوصی توجه شده بود. همچنین در بند الف ماده ۵۷ این قانون آمده بود: «دولت مکلف است به‌منظور تکمیل و اجرای طرح‌ های(پروژه‌ های) حمل و نقل ریلی، دوخطه‌کردن مسیرها و احداث خطوط برقی و سریع‌ السیر، علاوه‌بر مشارکت‌ های دولتی ـ

خصوصی و افزایش اعتبارات این حوزه در بودجه سالانه، یک‌درصد منابع حاصل از فروش نفت و گاز سهم دولت را در قالب بودجه سالانه به وزارت راه و شهرسازی اختصاص دهد تا طرح‌ های حمل و نقل ریلی با اولویت مناطق کمترتوسعه‌یافته اجرا شود.»

عملکرد ضعیف مدیرعامل شرکت راه‌ آهن

انتقاد به عملکرد میعاد صالحی موضوعی است که طی چند ماه اخیر به مراتب از سوی فعالان حمل و نقل ریلی مطرح می شود. سبحان نظری، دبیر انجمن شرکت‌ های حمل و نقل ریلی اخیرا به یکی از رسانه‌ها گفت: «شرکت راه آهن باید توضیح دهد چگونه با اضافه شدن واگن‌ های باری همچنان آمار حمل بار در حال سقوط است. مدیریت ضعیف شرکت راه آهن تمام ‌انگیزه‌ های بخش خصوصی برای سرمایه‌گذاری در بخش ریل و ناوگان ریلی را از بین برده است.»

وی در ادامه می گوید: «چرا شرکت راه آهن اجازه نمی دهد واگن‌ ساز داخلی فعالیت کند؟» مهدی طغیانی، عضو کمیسیون اقتصادی مجلس نیز در گفت و گویی می گوید: «مرحوم رستم قاسمی، وزیر فقید راه و شهرسازی، قبل از بیماری و استعفا به ما قول داده بود مدیریت و رویه شرکت راه‌ آهن را عوض کند، اما متاسفانه فرصت نشد.» این نماینده اقتصاددان مجلس در ادامه می گوید: «مدیریت راه آهن نیاز به خانه‌تکانی دارد. مدیران راه آهن بخش خصوصی را ذله کرده‌اند. دیگر کسی حاضر نیست با این نحوه مدیریت در راه آهن سرمایه‌گذاری کند. آقایان کاری کرده‌اند که صنعت ریلی نابوده شده است.»

امین پور‌برخورداری، دبیر کارگروه حمل و نقل بین‌المللی انجمن شرکت‌ های حمل و نقل ریلی نیز طی گفت‌وگویی گفت که راه آهن کلی تبلیغ کرد که با دو میلیون تن کالا در بخش ترانزیت ریلی رکورد زد، در حالی که این موضوع ربطی به مدیریت راه آهن نداشت.